Zielona Góra przed i po wybudowaniu murów
1. kościół św. Jana Chrzciciela
2. ratusz i jatki
3. kościół św. Jadwigi Śląskiej
4. polska wieś pod Winną Górą
5. zabudowania miasta
6. wał ziemny (1400), mury miejskie (1487)
7. Brama Górna
8. Brama Dolna
9. Brama Nowa
Układ przestrzenny miasta z 1784 r. wg Planu Büttnera; Cmentarz św. Jana
Cmentarz św.Jana, plan 1784
Wzgórze, u którego podnóża położony był niegdyś cmentarz św. Jana, nazywano wówczas Ceglaną Górą,
Cmentarz pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela pełniący funkcję grzebalną od poł. XIII w. do końca XVII w. Cmentarz był usytuowany przy pierwszym kościele w Zielonej Górze pw. Św. Jana. (Hugo Schmidt). Kościół św. Jana musiał jednak istnieć, skoro wiadomym jest, że spłonął w wielkim pożarze miasta w 1582 r.(Wiesław Posadzy). W okresie reformacji, kiedy luteranie zajęli kościół parafialny pw. Św. Jadwigi, w rękach katolików pozostał jedynie kościół św. Jana, aż do wybuchu pożaru w 1582 r. Jednak przywiązanie mieszkańców miasta do tego kościoła było tak wielkie, że w 1619 r. kościół odbudowano, a 4 lata później wyposażono go w starą ambonę z kościoła św. Jadwigi. Prawdopodobnie w 1652 r. kościółek św. Jana ponownie strawił ogień i nie został już odbudowany, ponieważ od tego momentu nie istnieją już żadne o nim wzmianki.Dziś miejsce po cmentarne jest całkowicie zmienione. Po dawnym cmentarzu nie pozostały żadne nagrobki, zachował się natomiast fragment muru ogrodzenia cmentarnego.
Mur okalający cmentarz - widok z ok. 1922 r
Cmentarz pod wezwaniem św. Trójcy
Plan sytuacyjny rozplanowania cmentarza Świętej Trójcy wraz z kościołem w pobliżu Srebrnej Góry,1784 r.
Dzisiaj na terenie dawnego cmentarza znajdują się zabudowania Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz gmach Sądu Wojewódzkiego. Układ cmentarza jest nieczytelny.
Jak już zostało wspomniane, na cmentarzu św. Trójcy ongiś znajdował się kościół pod tym samym wezwaniem, zwany także kościołem polskim. Zbudowano go w 1588 roku dla ludności ewangelickiej spod zielonogórskich wsi, które wyznaniowo podlegały kościołowi św. Trójcy. Istnienie kościoła polskiego jest dowodem na to, że zdecydowana większość mieszkańców tych wsi posługiwała się językiem polskim. Byli to tzw. polscy luteranie.
Kościół św.Trójcy wg.sztychu z XVIII w
Kościół św. Trójcy był najstarszą świątynią ewangelicką w Zielonej Górze, pełnił także funkcję kaplicy cmentarnej dla protestantów, którzy posiadali jako jedyne wówczas miejsce pochówku właśnie cmentarz św. Trójcy. Pierwszym administratorem kościółka był Jan Ramicki, pierwszy pastor polskich protestantów. Ostatni natomiast duchowny ewangelicki opuścił kościół i miasto w 1651r. Wówczas to kościół został przejęty przez katolików.W dobie kontrreformacji kościół służył jako kaplica cmentarna zarówno katolikom jak i protestantom.
Do końca XVIII w. miasto rozrosło się znacznie, a potrzeba nowych terenów pod budownictwo stała się przyczyną decyzji o likwidacji zarówno cmentarza jak i kościoła św. Trójcy. Decyzję o likwidacji cmentarza (na placu Słowiańskim) podjęto w listopadzie 1803 r., ale swoją rolę spełniał jeszcze do 1814 roku. Miasto sprzedało ten teren za 500 talarów, z zastrzeżeniem, że wszystkie płyty nagrobne i pomniki pozostaną własnością mieszkańców miasta.Cmentarz postanowiono przenieść w okolice ul. św. Trójcy.
Nowy Cmentarz Świętej Trójcy. Fragment planu z 1926 r.
Nowy Cmentarz Świętej Trójcy. Fragment planu miasta ze stycznia 1939 r.
Pierwszy pogrzeb na nowym cmentarzu odbył się 30 kwietnia 1817 r. Tutaj swój grobowiec miała rodzina Försterów - wielkich zielonogórskich przemysłowców. Był mniej popularny niż jego odpowiednik przy ul. Wazów. Położony na uboczu, przetrwał dłużej. Likwidacji uległ na przełomie lat 60. i 70., kiedy pod budowę osiedli mieszkaniowych wyburzono prawie całą starą zabudowę tej okolicy.
fot. Bronisław Bugiel
fot. Bronisław Bugiel
Przez fragment cmentarza wytyczono nowo budowaną al. Wojska Polskiego. .Dziś na terenie po cmentarnym znajduje się park osiedlowy im. Trzydziestolecia, pokryty w całości trawą i poprzecinany alejami lipowymi. Park połączony jest z aleją Wojska Polskiego schodami na osiach alejek parkowych. Dawny cmentarz rozplanowany był na rzucie prostokąta na lekkim wzniesieniu. Układ całego cmentarza jest czytelny, natomiast układ kwater, nagrobków i mogił jest nie do ustalenia. Nie odnotowano także żadnych pomników przyrody, jedynie mała skarpa od strony alei Wojska Polskiego pokryta jest krzewami: śnieguliczką, tawułą i jaśminowcem.
Cmentarz żydowski
fot. paul86.
Cmentarz żydowski przy zbiegu dzisiejszych ulic Wrocławskiej i Chmielnej;fragment planu miasta z 1926 r.
Cmentarz żydowski zaznaczony na planie miasta ze stycznia 1939 r.
Przez wieki ograniczano Żydom prawo do nabywania ziemi i stałego pobytu w mieście. Dopiero edykt króla Prus z 1812 r. zniósł ten zakaz. Jednym z pierwszych nabytych terenów w Zielonej Górze był plac pod cmentarz wyznaniowy, kupiony w 1814 roku. Założono go poza miastem przy drodze do Raculi (teraz zbiegu ul. Wrocławskiej i Chmielnej). Istnieje do dziś w szczątkowej formie. Otacza go XIX-wieczny mur, obok którego stoi XX- wieczna kaplica.
Według opinii współczesnych był prawdziwym „majstersztykiem” sztuki ogrodowo-parkowej, zaliczanym do najpiękniejszych na Dolnym Śląsku. Miejsce wiecznego spoczynku znalazły tu zasłużone wielce dla Zielonej Góry rody, m.in.: Wilhelma Levysohna, księgarza i wydawcy „Tygodnika Zielonogórskiego”, posła na Sejm Rzeszy w 1848 r., rodzina Zachariasza Andersa, starszego gminy, adwokata, działacza społecznego i filantropa oraz rodzina Salomona Beerensohna, przemysłowca tekstylnego, liberała.
Ze zbiorów Tomasza Czyżniewskiego (pub. 25.07.2002)
Na starej pocztówce możemy zobaczyć kamień pamiątkowy poświęcony jego synowi Ulbrychtowi. Czy stał na cmentarzu, nie wiadomo. Na pewno ustawiono go jednak w tym rejonie, gdyż w tle dokładnie widać pobliski browar.
Krzysztof Biszczanik sprostował umiejscowienie obelisku Levysohna, który stał na ulicy zwanej Promenade aktualnie ul. Kilińskiego. Można przyjąć ,że było to obok restauracji Augsthöhe.
Nekropolia przetrwała okres drugiej wojny światowej w relatywnie dobrym stanie i została zdewastowana na polecenie lokalnych władz dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku. Usunięto wtedy niemal wszystkie nagrobki. Wzniesiony w stylu klasycystycznym dom przedpogrzebowy był wykorzystywany jako obora, a później jako warsztat samochodowy. Do dziś zachowały się resztki ceglanego muru cmentarnego oraz uprzednio wzmiankowany, częściowo zniszczony dom przedpogrzebowy. W jego wnętrzu zabezpieczono nieliczne nagrobki, odnalezione w ostatnich latach na terenie nekropolii. Obecnie cmentarzem opiekują się Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz Lubuska fundacja Judaica. (K. Bielawski)
Ze starodrzewia zachował się kasztanowiec, brzoza oraz lipy. Kirkut przy ul. Chmielnej został wpisany do rejestru lubuskich zabytków i odtąd podlega ochronie prawnej. 
(Andrzej Kirmiel)
fot. Paweł Wawrzynowski
fot. Paweł Wawrzynowski
Kaplica pochodząca z I poł.XX w. fot. Joanna Majorczyk
fot. Paweł Wawrzynowski
Fragmenty muru ogrodzeniowego cmentarza z II poł. XIX w. fot. Paweł Wawrzynowski
fot. Joanna Majorczyk
fot. Joanna Majorczyk
Radziecki cmentarz wojskowy
Plan sytuacyjny dawnego cmentarza żołnierzy radzieckich na obecnym Placu Zwycięstwa
Zielonogórski cmentarz powstał w 1947 r. w centrum miasta na obszarze dzisiejszego pl. Bohaterów..W ciągu trzech lat (1947-1949) na cmentarz zielonogórski przeniesiono ekshumowane zwłoki żołnierzy radzieckich poległych na terenie byłego powiatu zielonogórskiego: w Raculi, Kiełpinie, Konotopie, Kolsku, Bojadłach i innych miejscowościach oraz pojedyncze mogiły żołnierzy poległych w Zielonej Górze i okolicach.Ostatecznie na cmentarzu wojskowym w Zielonej Górze spoczęło 209 żołnierzy radzieckich. W 1953 r. cmentarz zlikwidowano przenosząc ekshumowane zwłoki na cmentarz wojskowy w Gorzowie Wielkopolskim.
fot. przesłała Iwona Sękowska
Następnie wzniesiono pomnik-obelisk, wzniesiony według projektu Anny Krzymańskiej, odsłonięto w 1965 r. Obok pomnika znajduje się płyta pamiątkowa z napisem: „Bohaterom II wojny światowej - mieszkańcy miasta”.
